آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

مقدمه

به طور کلّي و با نگاه به گزاره هاي شعري که از ميان هزاران بيت شعر طنز در عصر مشروطه و به روش استقرايي گزينش شده اند، مي توانيم بگویيم که به  طور  عام، چندين محور اساسي در گفتمان حاکم بر شعر طنز عصر مشروطيت خودنمايي مي کند. 
تقريباً در بيشتر اشعار و گزاره ها، عبارت های آزادي و حُريّت، مشروطيت و قانون، استبداد ستيزي، ميهن‌پرستي و ملّي گرايي، باستان گرايي، عرب ستيزي، مساوات، استعمار ستيزي، زن و حقوق زن، تجدّدگرايي، سنّت گريزي، عقل گرايي، مبارزه با فاصله ی طبقاتي و غرب زدگي مشهود و ملموس است. اين ها مجموعه ای از مدولول هاي گفتمان حاکم بر شعر طنز مشروطيت هستند که به تناوب در بسياري از گزاره-ها، مورد تأکید قرار گرفته اند. با اين حال مي توان دو عنصر «مشروطيت» و «قانون گرايي» را دال های برتر اين مجموعه ی گفتماني قلمداد کرد و ساير محورها، به تدريج با فاصله ای بیش تر از این دال های برتر قرار مي گيرند. هدف از انجام این پایان نامه در شیراز این بود که به  طور خلاصه، نظري بر چند محور اصلي موجود در اشعار طنز داشته باشيم. 

5-1. مشروطيت و قانون گرايي

مشروطيت و قانون گرايي را بايد اصلي ترين مطالبه های شاعران طنز پرداز در عصر مورد مطالعه، نام نهاد. در حالي‌که سال ها از آغاز انقلاب هاي آزادي خواهان در غرب مي گذشت و کشور روسيه نيز دستخوش تحوّلات آزادي خواهانه شده  بود، در ايران همچنان شاه به خودکامگي هاي خود مي پرداخت. همانطور که پيشتر نیز در اين تحقيق اشاره  شد، در اين دوران به دلايل سیاسی، اقتصادي و فرهنگي، ارتباط تمدّني ايران و غرب افزايش يافت و باآگاهي ايرانيان نسبت به پيشرفت ها و توسعه ی غرب در تمام شئون، جنبشي عظيم براي اصلاح کشور آغاز شد. انديشه وران و علي الخصوص شاعران، در پاسخ به دلايل عقب-ماندگي کشور در مسأله ی آزادي هاي سياسي، اتّفاق نظر داشتند و اداره ی کشور توسط يک فرد را، غير قابل قبول مي دانستند.
شاعران اين دوران، با ظرافت خاص کوشیدند تا در ارايه ی يک نظريه ی دقيق از حکومتِ قانون يا همان مشروطيّت، مدل هایی را ارايه دهند و وضعيت کشور را به نقد کشند. در اين راه نيز مجاهدت هاي بسياری رخ داد که بر تارک تاريخ ايران همواره خواهد  درخشيد. با اين حال، به نظر مي رسد که همه ی شاعران، درک يک نواختي از مفهوم مشروطيّت نداشته، هر کدام از نگاه و نظر خود به آن مي پرداختد. 
مشروطيت و حکومت قانون در ايران، چندان ريشه ی داخلي نداشت و عملاً يک کالاي غربي بود و مي‌توان گفت که هر شخصي نيز از اين کالاي غربي برداشت خاص خود را مي نمود. به عنوان مثال، در حالي‌که برخي از روشنکفران، به دنبال ايجاد آزادي هاي سياسي مطابق با تجربه ی غرب بودند، برخي از روحانيون و مراجع، به دنبال تحقّق مشروطه ی مشروعه بودند که بنا بر آن، اصول و قوانين مجلس ملّي به تشخيص يک هيئت نظارت، نباید مغاير با شرع مقدّس اسلام باشد. 
با اين حال، آن‌طور که از تحليل فحواي اشعار شعراي طنز عصر مشروطه بر مي آيد، شعرای مورد نظر، خواهان ايجاد يک توسعه ی سياسيِ مُبتني بر توسعه ی آگاهي ها بودند. به نظر مي رسد که ادبيات و شعر طنز در اين دوران، چند کارکرد اساسي را در کنار مبارزات آزادي خواهان ايفا مي کرده  است.
1. شعر طنز، بستري براي آگاهي بخشي به عموم جامعه درخصوص مزاياي دموکراسي و مشروطيّت بوده است.
2. شعر طنز چون سلاحي در دست آزادي خواهان به حساب مي آمد که با بهره گيري از تأثیری آن، مي‌توانستند مواضعِ استبداد را درهم بکوبند. 
3. طنز مانند سلاحي در تحريک و بسيج عمومي مردم به حساب مي آمد و به نوعي، فضاي رواني حاکم بر جامعه را تعيين مي کرد.
4.  آزادي خواهان با استفاده از سلاح طنز مي توانستند مخالفان داخلي خود را سرکوب و آن ها را از گردونه ی رقابت حذف کنند.

جهت دانلود فایل اصلی کلیک کنید

در صورت داشتن هرگونه سوال و یا نیاز به مشاوره در زمینه انجام پایان نامه علوم سیاسی و یا انجام پایان نامه در شیراز با موسسه ابن سینا در ارتباط باشید.